Έκανα τίποτα παράνομο? Αυτή η ερώτηση της χρυσής αυγής, μου φέρνει στο μυαλό τον Άιχμαν της
Χάνα Άρεντ[1]
και τη διαπίστωσή της για την «κοινοτοπία του κακού». Σε αυτή την ερώτηση
διαπιστώνεται η αλλοίωση της ανθρώπινης φύσης και η εδραίωσή της στη συνείδηση
του ανθρώπου του 21ου αιώνα. Αν ο 20ος αιώνας έφερε στο
προσκήνιο, σύμφωνα με τη Χάνα Άρεντ, το νέο τύπο του κακού, ο 21ος
αιώνας τον παγίωσε και μάλιστα στις συνειδήσεις.
Ο Άιχμαν[2],
πρωτεργάτης του ολοκαυτώματος στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ο οργανωτής της εξόντωσης
6 εκατομμυρίων ανθρώπων –εβραίων στην Ευρώπη, υποστήριξε στην απολογία του ότι
ακολουθούσε εντολές. Στη σκέψη της Άρεντ, ο Άιχμαν, ο άνθρωπος που διέπραξε το
υπέρτατο κακό, δεν ήταν ο δαιμονικός, ο «τρελός», ο άρρωστος άνθρωπος που θα ήταν
ικανός να διαπράξει το χειρότερο έγκλημα, το απόλυτο κακό. Κάτι τέτοιο είναι
αναμενόμενο στις συνειδήσεις. Έχουμε δηλαδή συνηθίσει από την εμπειρία μας να
ταυτίζουμε το απόλυτο κακό με συνειδησιακές παρεκκλίσεις. Ο τύπος του Άιχμαν
ήταν κάτι άλλο. Ήταν ένας άνθρωπος που θα τον λέγαμε συνηθισμένο αλλά
επαγγελματία, απρόσωπο, ψυχρό γραφειοκράτη. Σαν αυτούς
που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε σήμερα. Ήταν ο άνθρωπος που κάνει τη
δουλειά του εκτελώντας την. Η Άρεντ μας λέει ότι, η εκδήλωση της σκέψης δεν
είναι η γνώση αλλά η ικανότητα του ανθρώπου να κάνει ηθικές κρίσεις. Ο τύπος
του κακού που διέπραξε ο Άιχμαν είναι αυτός ενός ανθρώπου ανίκανου να σκεφτεί,
ανίκανου να κάνει ηθικές κρίσεις.
Η σκέψη που απλοϊκά παρουσίασα, αποδεικνύεται ότι
έχει παγιωθεί στις συνειδήσεις μας, έμπρακτα στις αρχές του 21ου
αιώνα, γεγονός που αποτυπώνεται στο ερώτημα της χρυσής αυγής «έκανα τίποτα
παράνομο».
Στην ίδια λογική, και στο ίδιο μοτίβο κινείται η
πολιτική πρακτική που εφαρμόζεται δια της τρόϊκας στη χώρα μας αλλά και αλλού. Στο
βωμό του κέρδους θυσιάζεται η ανθρώπινη φύση της αγάπης και της αλληλεγγύης
γιατί το θύμα, καθώς δεν έχει διαπράξει κανένα έγκλημα, ενοχοποιείται και
στιγματίζεται, γεγονός που το οδηγεί σε κατάσταση σοκ και κατ’ επέκταση σε ηθική
παραίτηση. Η παραίτηση αυτή οδηγεί σε κατάπτωση της ικανότητας για κρίσεις. Όχι
όμως για οποιεσδήποτε κρίσεις αλλά για αξιολογικές και ηθικές κρίσεις. Αυτό που
έχει απολεσθεί και αυτό γιατί έχει γίνει συνήθεια η επιβολή εκ των άνω της αλλοίωσης
της ανθρώπινης φύσης μας, είναι όχι η σκέψη αλλά η ικανότητα για σκέψη.
Με όλα τα παραπάνω φανερώνεται ότι η κρίση δεν είναι
μόνο οικονομική αλλά αξιακή και ηθική. Μια κοινωνία που έχει αποδεχτεί να
διέπεται από την ψυχρή, απρόσωπη, ανήθικη, επαγγελματική γραφειοκρατία της εξειδίκευσης,
αποδέχεται ταυτόχρονα να αλλοιώσει τη φύση της. Ο νέος τύπος του κακού πλανάται
σαν φάντασμα πάνω από την κοινωνία, ως κοινότοπος. Δεν είναι όμως το κακό κοινότοπο. Αυτό
είναι απόλυτο. Κοινότοπος είναι ο νέος τύπος
ανθρώπου που τα διαπράττει.
11/12/2013~ @Χριστίνα Καραγιάννη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου