Η κατασκευή του ατόμου, σύμφωνα με τον Καστοριάδη, γίνεται με
την ανάδυση παραστάσεων από το ασυνείδητο, μέσω της φαντασίας. Η στόφα του
ασυνείδητου, είναι να «γεννά» παραστάσεις. Το ασυνείδητο είναι ένας «τόπος» που
μετασχηματίζεται για να δημιουργήσει, όχι για να μιμηθεί, για να συγκροτηθεί όχι
για να αντιγραφεί. Τα σχήματα που πηγάζουν από το ασυνείδητο παρέχουν
δυνατότητες διαμόρφωσης των σημασιών και των νοημάτων στο άτομο και στην
κοινωνία. Έχει τη δύναμη της αλλοίωσης,
επομένως του μετασχηματισμού. Ένα παράδειγμα για το τι είναι το ασυνείδητο: Ο
Καστοριάδης παρομοιάζει το ασυνείδητο με ένα ηφαιστειακό μάγμα. Όπως το ηφαιστειακό μάγμα είναι πάντα ρευστό
και έχει πάντοτε την ιδιότητα να σχηματοποιείται ανάλογα με τις συνθήκες τις
οποίες συναντά έτσι και η κοινωνία ως μάγμα έχει την ικανότητα να ιδρύεται και
να θεσμίζεται δημιουργώντας νέες μορφές, ένα μάγμα κοινωνικών φαντασιακών
σημασιών που προσκρούουν στο βράχο του πραγματικού. Η συνθήκη η οποία
πραγματώνει τη σχηματοποίηση του μάγματος είναι το ατομικό ριζικό φαντασιακό.
Αυτή η συνθήκη καλεί το ασυνείδητο να γίνει συνειδητό. Η αποστολή του είναι διπλή,
από τη μια πλευρά εγγράφει την πραγματικότητα και από την άλλη επανεγγράφει πάνω
στο ήδη υπάρχον, δημιουργεί το νέο.
